Ngày 01/7/2025, xã Vạn Đức chính thức ra đời trên cơ sở sáp nhập ba xã Ân Thạnh, Ân Tín, Ân Sơn thuộc huyện Hoài Ân, tỉnh Bình Định trước đây. Đây là kết quả thực hiện Nghị quyết số 1664/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã.

Việc thành lập xã Vạn Đức không chỉ đơn thuần là sự thay đổi về địa giới, mà còn mang ý nghĩa chính trị – xã hội to lớn: tạo sự tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực quản lý, phát huy tiềm năng vùng đất, đồng thời đáp ứng khát vọng phát triển bền vững của nhân dân. Trong suốt tiến trình lịch sử, vùng đất này từng là trung tâm hành chính của huyện Hoài Ân, là cái nôi cách mạng và hôm nay tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong tỉnh Gia Lai mới.

Những dấu ấn lịch sử hình thành

           1. Thời kỳ phong kiến (1471 – 1889)

           Năm 1471, sau khi vua Lê Thánh Tông đánh bại nhà nước Chiêm Thành (vương quốc Chămpa) mở rộng lãnh thổ Đại Việt vào phía Nam, vùng đất nay là Châu Vạn Đức thuộc miền thượng du phía Tây phủ Hoài Nhơn, thuộc Thừa tuyên Quảng Nam. Trong hơn 554 năm, nơi đây vừa là vùng rừng núi bán sơn địa ít dân cư, vừa đóng vai trò hậu cứ chiến lược bảo vệ vùng duyên hải. Nguồn tài nguyên phong phú từ rừng, sông, suối đã nuôi dưỡng đời sống cư dân, tạo nên bản sắc riêng của vùng đất gắn bó với lao động sản xuất, tinh thần quật cường trong bảo vệ quê hương.

           2. Thời kỳ Pháp thuộc (1890 – 1955)

           Năm 1890, triều đình nhà Nguyễn quyết định thành lập châu Hoài Ân thuộc Nghĩa Định sơn phòng để quản lý khu vực miền núi phía Tây Hoài Nhơn (nay là Hoài Ân, An Lão, một phần Vĩnh Thạnh, Tây Sơn).

           Sau khi thực dân Pháp đặt ách cai trị, triều đình nhà Nguyễn (dưới thời vua Thành Thái, 1889 – 1907) tiến hành cải tổ bộ máy hành chính ở Trung Kỳ. Năm 1898, triều đình chính thức bãi bỏ các sơn phòng, sơn ti (như Nghĩa Định sơn phòng) để thay bằng các đơn vị hành chính chính quy: phủ, huyện, châu. Trong bối cảnh đó, vùng thượng du Hoài Nhơn – vốn thuộc châu Hoài Ân (1890) trực thuộc Nghĩa Định sơn phòng – được nâng cấp thành một huyện độc lập.

           Năm Thành Thái thứ 11 (1899), vua ban chỉ dụ: thành lập huyện Hoài Ân, trực thuộc tỉnh Bình Định. Huyện Hoài Ân mới thành lập gồm 61 làng (xã, thôn, ấp), tập trung cư dân người Kinh xen lẫn đồng bào Hrê, Ba Na, Chăm H’roi.

           3. Tổ chức hành chính năm 1937

Theo tài liệu địa chí Bình Định và lưu trữ của chính quyền bảo hộ, đến năm 1937: Huyện Hoài Ân được chia thành 4 tổng, 66 làng. Trong đó, làng Ân Thường (còn gọi là Ân Thạnh, nay thuộc xã Vạn Đức, tỉnh Gia Lai) được chọn làm trung tâm huyện lỵ. Đây là vị trí thuận lợi vì: nằm trên trục giao thông nối đồng bằng Hoài Nhơn – Hoài Ân – An Lão. Gần vùng dân cư đông đúc nhất của Hoài Ân lúc bấy giờ. Có điều kiện thuận tiện cho việc đặt trụ sở hành chính, nhà công sứ, đồn lính bảo an và các dịch vụ công.

Cơ cấu hành chính gồm 4 tổng: An Sơn, Kim Sơn, An Trung, Thượng An. 66 làng trực thuộc các tổng, bao gồm cả các làng vùng thấp (Ân Thạnh, Ân Mỹ, Ân Tín, Ân Hảo, Ân Tường...) và các làng miền núi (Đắk Mang, Bok Tới, Kim Sơn...). Huyện lỵ Hoài Ân trải qua nhiều lần di dời: từ Phước Bình (Ân Hảo) → Mỹ Thành (Ân Mỹ) → Ân Thường (Ân Thạnh, 1937) → Gia Chiểu (Ân Đức, 1955) → An Hậu (Ân Phong, 1964). Điều đó khẳng định vùng đất Vạn Đức ngày nay từng giữ vai trò trung tâm chính trị – hành chính của cả huyện trong giai đoạn lịch sử đặc biệt.

Một mốc son lịch sử vào đầu tháng 7 năm 1931 tại vườn ông Nguyễn Châu ở thôn Vạn Đức đã thành lập Chi bộ cộng sản đầu tiên của huyện Hoài Ân. Đây là sự kiện chính trị quan trọng, là bước ngoặt, mở đầu cho phong trào đấu tranh cách mạng của Nhân dân huyện nhà, là một phần cơ sở thành lập xã Vạn Đức.

4. Thời kỳ sau giải phóng (1975 – 2025)

Sau ngày 30/4/1975, đất nước thống nhất, các tỉnh miền Trung - Tây Nguyên tiến hành sắp xếp lại đơn vị hành chính để thuận lợi cho quản lý. Ở Bình Định, thời điểm này có huyện Hoài Ân (miền thượng du phía tây phủ Hoài Nhơn xưa) và huyện An Lão (vốn là vùng căn cứ cách mạng, nằm tách biệt về phía tây bắc). Do điều kiện dân cư thưa thớt, giao thông còn khó khăn, chính quyền cách mạng chủ trương sáp nhập các đơn vị hành chính để tập trung nhân lực và nguồn lực phát triển.

Tháng 01 năm 1976, theo Quyết định của Hội đồng Bộ trưởng huyện Hoài Ân và huyện An Lão được hợp nhất thành một huyện mới mang tên: Huyện Hoài An. Việc hợp nhất hai huyện nhằm: Tăng cường hiệu quả quản lý hành chính trong bối cảnh sau giải phóng. Tập trung nhân lực, vật lực để khắc phục hậu quả chiến tranh. Phát triển kinh tế – xã hội gắn với xây dựng vùng căn cứ cách mạng vững mạnh.

Tuy nhiên, do đặc điểm địa hình rộng, dân cư phân tán, điều kiện kinh tế – xã hội khác nhau, việc quản lý gặp nhiều khó khăn. Đến năm 1981, Nhà nước xét thấy cần khôi phục lại đơn vị hành chính cũ để thuận tiện quản lý và phát triển. Tháng 8/1981, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) ban hành quyết định tách huyện Hoài An thành 02 huyện: Huyện Hoài Ân và Huyện An Lão. Trung tâm huyện lỵ Hoài Ân đặt tại thị trấn Tăng Bạt Hổ (thành lập năm 1988 là trung tâm chính trị – kinh tế – văn hóa của huyện. Đến năm 1998: mở rộng thành 13 xã và 1 thị trấn. Năm 2007, thành lập xã Ân Sơn nâng thành 14 xã và 1 thị trấn.

5. Thành lập xã Vạn Đức:

Ngày 01/7/2025, thực hiện Nghị quyết số 1664/NQ-UBTVQH15 ngày 16/6/2025 của Ủy ban thường vụ Quốc hội, xã Vạn Đức được thành lập trên cơ sở sáp nhập 03 xã Ân Thạnh, Ân Tín, Ân Sơn. Đây là sự kiện lịch sử quan trọng, mở ra thời kỳ mới cho sự phát triển của quê hương. Xã Vạn Đức mới có diện tích 111,88 km², dân số 21.617 người với 5.569 hộ, trong đó có gần 200 hộ đồng bào Hrê. Các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị xã được kiện toàn, đặt trụ 02 cơ sở thôn Năng An (Ân Tín cũ) và thôn Thế Thạnh 2 (xã Ân Thạnh cũ). Việc sáp nhập là yêu cầu tất yếu trong bối cảnh cải cách hành chính, nhằm tạo ra một đơn vị đủ lớn về quy mô, thuận lợi cho việc quy hoạch không gian phát triển, khai thác tiềm năng kinh tế – xã hội, đồng thời nâng cao năng lực quản lý nhà nước, phục vụ tốt hơn nữa nhu cầu ngày càng phát triển của mọi người dân, doanh nghiệp.

Điều kiện tự nhiên, dân cư và kinh tế – xã hội

Vạn Đức có địa hình đa dạng: đồng bằng, đồi thấp xen núi cao, có hai con sông Kim Sơn và An Lão cùng hồ Vạn Hội trù phú. Khí hậu nhiệt đới gió mùa, lượng mưa dồi dào, đất đai phù hợp phát triển nông – lâm nghiệp. Rừng vẫn chiếm diện tích lớn, đóng vai trò lá phổi xanh và tiềm năng kinh tế bền vững.

Cư dân chủ yếu là người Kinh, ngoài ra có đồng bào Hrê sinh sống ở vùng cao. Người dân nơi đây nổi tiếng cần cù, đoàn kết, kiên cường, vừa bảo lưu bản sắc văn hóa truyền thống, vừa năng động tiếp thu tiến bộ khoa học kỹ thuật.

Kinh tế – Xã hội: Hạ tầng giao thông 95% tuyến đường xã, thôn đã được nhựa hóa hoặc bê tông hóa; 100% thôn có điện lưới quốc gia; 98% hộ sử dụng nước hợp vệ sinh. Giáo dục – y tế: 100% xã, thôn có trường lớp và trạm y tế; tỷ lệ trẻ đến trường đúng độ tuổi đạt 98%; tỷ lệ hộ nghèo còn khoảng 6,5%. Văn hóa – du lịch: Có 04 di tích quan trọng, trong đó Đền thờ Tăng Bạt Hổ cấp quốc gia; cùng các di tích cấp tỉnh như Chi bộ Vạn Đức, Núi Chéo, Văn Chỉ Hoài Ân. Đây là tiềm năng du lịch văn hóa – sinh thái giàu triển vọng.

Định hướng phát triển trong giai đoạn tới

Với điều kiện thuận lợi sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, Đại hội đại biểu Đảng bộ xã Vạn Đức lần thứ I xác định 05 nhiệm vụ trọng tâm và 05 khâu đột phá để thực hiện có hiệu quả các chỉ tiêu mà Đại hội đại biểu Đảng bộ xã lần thứ I đề ra trong trong nhiệm kỳ 2025 - 2030:

05 nhiệm vụ trọng tâm:

1. Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng bộ, chính quyền, đoàn kết thống nhất vững mạnh toàn diện là nền tảng cốt lõi để phát triển.

2. Lấy người dân là trung tâm, chủ thể của quá trình phát triển, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân.

3. Khai thác hiệu quả, tiềm năng lợi thế của địa phương, phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ nâng cao giá trị gắn với tiêu thụ, phấn đấu năm 2028 xã về đích nông thôn mới.

4. Thực hiện có hiệu quả công tác giảm nghèo bền vững, nâng cao đời sống Nhân dân

5. Đảm bảo quốc phòng - an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, giữ vững ổn định trật tự an toàn xã hội là điều kiện tiên quyết để phát triển.

05 khâu đột phá

1. Tập trung rà soát, hoàn thành qui hoạch chung của xã giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến năm 2035 trên cơ sở bám sát định hướng qui hoạch chung của tỉnh.

2. Phát triển kinh tế nông nghiệp gắn với tiềm năng về rừng và đất lâm nghiệp, kinh tế vườn, kinh tế trang trại, cây ăn quả đặc sản địa phương mang lại giá trị kinh tế cao; hình thành các vùng nguyên liệu tập trung theo chuỗi liên kết, hữu cơ, kinh tế tuần hoàn; quan tâm phát triển toàn diện văn hóa - xã hội; tiếp tục đảm bảo vững chắc quốc phòng - an ninh.

3. Đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, kết nối liên vùng, ưu tiên hạ tầng giao thông, công nghệ phục vụ cho quá trình chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng để phát triển nhanh và bền vững, thích ứng với biến đổi khí hậu.

4. Tiếp tục nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt có đủ phẩm chất, năng lực, tư duy mới, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.

5. Đẩy mạnh cải cách hành chính, trọng tâm là giải quyết thủ tục hành chính, phát triển chính quyền điện tử; ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Việc sáp nhập ba xã Ân Thạnh, Ân Tín và Ân Sơn để thành lập xã Vạn Đức là chủ trương đúng đắn của Đảng và nhà nước, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương trong giai đoạn mới. Tuy bước đầu còn gặp nhiều khó khăn, thách thức, nhưng đảng bộ và nhân dân xã Vạn Đức luôn Phát huy truyền thống cách mạng của quê hương, cùng với tinh thần đoàn kết, đổi mới, sáng tạo, phát huy các thế mạnh của địa phương để phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân. Xã Vạn Đức kỳ vọng sẽ thành công trong công cuộc đổi mới của đất nước, xây dựng quê hương ngày càng phát triển bền vững và hội nhập trong tương lai.

Ban biên tập.